Tư duy phản biện là gì? Cách rèn luyện tư duy phản biện

Tư duy phản biện là kỹ năng được đề cao trong môi trường giáo dục lẫn doanh nghiệp. Hình thành tư duy phản biện sẽ giúp bạn rèn luyện khả năng phân tích, lập luận và làm nền tảng để phát triển các kỹ năng mềm khác. Vậy tư duy phản biện là gì? Làm thế nào để rèn luyện tư duy phản biện hiệu quả? Cùng Where S đi tìm câu trả lời trong bài viết sau.

Tư duy phản biện là gì?

Tư duy phản biện là quá trình mà một người hình thành suy nghĩ bằng cách phân tích, tổng hợp, đánh giá, đưa ra quan điểm về một vấn đề nào đó và bảo vệ quan điểm đó trước những ý kiến trái chiều. Người có tư duy phản biện là người biết cách xâu chuỗi các luận điểm một cách logic, giải quyết vấn đề khoa học và xem xét các lập luận một cách có hệ thống.

Không nên nhầm lẫn giữa người thích tranh luận với người có tư duy phản biện. Mặc dù xét về hình thức đều là bảo vệ quan điểm. Tuy nhiên tư duy phản biện sẽ mang tính xây dựng và được thiết lập dựa trên những lập luận đúng đắn còn việc tranh luận đôi khi sẽ đi kèm với chỉ trích và biện luận một cách chủ quan.

Phương pháp rèn luyện tư duy phản biện hiệu quả

Trau dồi kiến thức mới

Để quá trình phản biện được thuận lợi và đưa ra lập luận một cách đúng đắn, bạn cần có hiểu biết sâu rộng về vấn đề đó. Nếu tư duy phản biện được xây dựng trên nền tảng thiếu kiến thức và không bao quát được vấn đề thì bạn sẽ không đủ tự tin để bảo vệ quan điểm và gặp khó khăn khi người khác đưa ra các ý kiến trái chiều. Do đó, rèn luyện tư duy phản biện bằng cách không ngừng cập nhật thêm kiến thức mới, đồng thời phát triển kỹ năng quan sát và tổng hợp, phân tích vấn đề là điều vô cùng quan trọng.

Luyện tập kỹ năng đánh giá khách quan

Suy nghĩ chủ quan là rào cản lớn nhất để hình thành và rèn luyện tư duy phản biện. Việc áp đặt suy nghĩ theo lối cảm tính, cá nhân hóa sẽ khiến vấn đề cần nhìn nhận không được mở rộng và lập luận một cách triệt để. Do đó, thay vì đặt nặng cái tôi vào việc xử lý vấn đề, bạn nên chú trọng đánh giá khách quan mọi việc, tức không để bị chi phối bởi các yếu tố mang tính cảm xúc quá nhiều. Điều này sẽ giúp bạn tổng hợp các luận điểm và phân tích một cách có logic đồng thời quá trình phản biện cũng diễn ra thành công hơn.

Đặt câu hỏi theo kỹ thuật SCAMPER

SCAMPER là kỹ thuật tư duy theo lối sáng tạo được khởi xướng bởi giám đốc sáng tạo người Mỹ tên là Alex Faickney Osborn vào năm 1953. Sau đó được phát triển rộng rãi bởi Bob Eberle – một nhà quản lý giáo dục và được đề cập trong tựa sách có tên “SCAMPER: Games for Imagination Development” năm 1971 của ông.

SCAMPER là viết tắt của tập hợp các biện pháp tư duy khoa học, theo đó đặt câu hỏi theo kỹ thuật SCAMPER sẽ giúp bạn tách rời đối tượng, vấn đề mà bạn cần phân tích để sáng tạo và tìm kiếm những yếu tố mới lạ nhằm bổ sung hoặc điều chỉnh cho những nhận định đã tồn tại. Những câu hỏi bạn cần đặt ra sẽ hình thành dựa trên mô hình như sau:

S – Substitute (Thay thế): Điều gì sẽ xảy ra nếu bạn thay đổi hướng tiếp cận, quy trình, sản phẩm, địa điểm,…?
C – Combine (Kết hợp): Nếu bạn kết hợp với một dịch vụ, nguồn lực, nguyên liệu, mục đích,… khác thì sẽ như thế nào?
A – Adapt (Thích nghi): Làm thế nào để thích nghi trước những tác động từ bên ngoài như tái cấu trúc, hiệu chỉnh,…?
M – Magnify/Modify (Tăng cường/Điều chỉnh) Có thể thay đổi hoặc điều chỉnh như thế nào về kích thước, hiệu năng, hướng tiếp cận,..để gia tăng giá trị
P – Put to other uses (Đổi cách dùng): Có thể phù hợp với những đối tượng mới nào? có công dụng nào khác?,…
E – Eliminate (Loại bỏ): Có thể cân nhắc loại bỏ được điều gì hay không?
R – Reverse (Sắp xếp vấn đề): Nếu thay đổi quy trình, kế hoạch hoặc làm ngược lại thì điều gì sẽ xảy ra?

Đảo ngược vấn đề

Đảo ngược vấn đề giúp ta nhìn nhận mọi việc ở nhiều khía cạnh khác nhau. Đôi khi điều này có thể giúp bạn tìm thấy các yếu tố mới bị vùi lấp dưới những giả thuyết phổ biến. Đồng thời có thể phát hiện nhanh chóng những chướng ngại và tạo điều kiện cho các ý tưởng sáng tạo được phát huy.