Tư duy là phần nền tảng thiết yếu trong mọi quá trình tiếp thu và phản hồi thông tin của mỗi người. Rèn luyện tư duy toàn diện sẽ giúp bạn giải quyết vấn đề nhanh chóng hơn dưới góc nhìn đa chiều, mang lại lợi ích trên nhiều mặt, đặc biệt là với người làm kinh doanh. Tham khảo phương pháp 6 chiếc mũ tư duy của TS. Edward de Bono để nâng cao khả năng tư duy toàn diện và áp dụng hiệu quả hơn cho công việc và giao tiếp.
Nguyên tắc và ứng dụng phương pháp 6 chiếc mũ tư duy
Phương pháp 6 chiếc mũ tư duy là công cụ do tiến sĩ Edward de Bono phát kiến vào năm 1980 và chính thức xuất bản vào năm 1985 trong cuốn “6 thinking hats”. Nội dung của phương pháp này nhằm hỗ trợ quá trình tư duy, giúp đánh giá sự việc dưới nhiều góc nhìn khác nhau để đưa ra quyết định phù hợp nhất. Mỗi một góc nhìn trong phương pháp 6 chiếc mũ tư duy sẽ đại diện bởi một chiếc mũ lần lượt mang những màu: trắng, đỏ, đen, vàng, xanh lá cây và xanh dương.
Nguyên tắc
Để áp dụng phương pháp 6 chiếc mũ tư duy, bạn sẽ giả định mình lần lượt đội từng chiếc mũ và đánh giá vấn đề. Mỗi một màu mũ sẽ tương ứng với một cách tư duy riêng. Trong đó, 6 chiếc mũ sẽ tạo ra những cặp mũ đối lập, tương ứng với các khía cạnh khác nhau trong việc ra quyết định. Cụ thể:
- Trắng – đỏ: Mũ trắng đại diện cho tính lý trí, mũ đỏ biểu thị cảm xúc.
- Đen – vàng: Mũ đen là tư duy theo hướng bi quan, mũ vàng theo hướng lạc quan.
- Xanh lá – xanh dương: Mũ xanh lá biểu thị cho tính phân tán, mũ xanh dương mang tính điều phối.
>> Tổng hợp 8 cuốn sách hay về tư duy giúp bạn có cuộc sống tốt đẹp hơn
Ứng dụng
Với khả năng điều chỉnh và thay đổi tư duy một cách toàn diện, phương pháp 6 chiếc mũ tư duy có thể được ứng dụng trong những trường hợp sau:
- Kích thích suy nghĩ theo hướng song song.
- Kích thích suy nghĩ một cách toàn diện.
- Đào tạo tư duy thiên về sáng tạo; nâng cao năng lực điều phối, quản lý các cuộc thảo luận.
- Tăng hiệu suất làm việc và tương tác trong nhóm.
- Cải tiến sản phẩm, quá trình quản lý dự án.
- Phát triển tư duy hệ thống, tư duy phân tích, ra quyết định.
Đặc điểm của 6 chiếc mũ tư duy
Mũ trắng – Objective
Màu trắng là chiếc mũ đại diện cho tư duy mang tính khách quan, lý trí trong phương pháp 6 chiếc mũ tư duy. Khi bạn tưởng tượng đang đội chiếc mũ này, chỉ cần suy nghĩ về các vấn đề cần giải quyết dựa trên những thông tin, bằng chứng thu thập được. Trên cơ sở đó, bạn sẽ đánh giá vấn đề cũng như đưa ra hướng giải quyết theo cách khách quan, không bị phụ thuộc vào bất cứ yếu tố nào khác.
>> 5 Phương pháp rèn luyện tư duy phân tích hiệu quả
Mũ đỏ – Intuitive
Đối lập với mũ trắng, mũ đỏ là đại diện cho tư duy cảm tính, trực giác của mỗi người. Khi áp dụng phương pháp 6 chiếc mũ tư duy theo mũ đỏ, bạn chỉ cần dựa hoàn toàn trên cảm xúc của bản thân để đánh giá sự việc mà không cần bất cứ luận điểm chứng minh nào. Trên cơ sở này, bạn có thể mở rộng để thấu hiểu suy nghĩ và những phản ứng tự nhiên của người khác.
Mũ đen – Negative
Khi đội mũ đen, bạn sẽ tư duy theo hướng tìm ra các lỗi sai, sự thất bại, sự phản đối, sự bất hợp lý… của vấn đề đang bàn bạc. Tư duy mũ đen rất cần thiết khi bạn muốn xác định được những điểm yếu trong tư duy của bản thân hoặc cần nhấn mạnh sự thận trọng trong vấn đề muốn giải quyết. Trên cơ sở đó, bạn sẽ có những kế hoạch dự phòng hoặc điều chỉnh phù hợp để đảm bảo an toàn trong quá trình triển khai.
>> Top 3 cuốn sách giúp bạn phát triển tư duy trái ngược hiệu quả
Mũ vàng – Positive
Ngược lại với mũ đen, mũ vàng tượng trưng cho lối tư duy tích cực trong phương pháp 6 chiếc mũ tư duy. Theo đó, bạn sẽ đưa ra những ý kiến mang tính hợp lý, lạc quan, phản ánh những mặt tích cực hoặc khả thi của vấn đề cần giải quyết. Chính sự lạc quan này sẽ giúp bạn thêm tự tin, nhìn nhận được những lợi ích và cơ hội có thể nhận được dựa trên các quyết định đã đưa ra. Đây là một trong những hướng tư duy hết sức cần thiết, giúp bạn có thêm nghị lực và niềm tin nếu gặp phải những khó khăn trong cuộc sống, công việc.
Mũ xanh lá cây – Creative
Trong phương pháp 6 chiếc mũ tư duy, mũ xanh biểu trưng cho những suy nghĩ sáng tạo, cởi mở. Do đó, khi đội chiếc mũ này, bạn cần tư duy theo hướng độc đáo, mới lạ mà chưa có ai từng đề cập đến để tìm ra phương hướng xử lý vấn đề phù hợp. Cách tư duy này có thể hiệu quả hoặc không, nhưng ít nhất bạn cũng đã cho bản thân cơ hội được thử nghiệm cũng như rèn luyện tính sáng tạo, tránh các lối mòn có sẵn.
Mũ xanh dương – Process
Mũ xanh dương đóng vai trò điều phối tư duy, tổ chức và kiểm soát các chiếc mũ khác. Đây là chiếc mũ dành cho chủ tọa trong các cuộc họp, thảo luận để điều chỉnh hướng tư duy của tất cả những người tham gia, đảm bảo kết quả giải quyết vấn đề đi đúng hướng.
>> Có thể bạn quan tâm: Tư duy phê phán là gì? Đặc điểm và cách rèn luyện tư duy phê phán
Các bước tiến hành áp dụng phương pháp 6 chiếc mũ tư duy
Thực tế mỗi người trong chúng ta thường tư duy theo một hướng nhất định. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến quá trình đánh giá cũng như đưa ra cách giải quyết cho vấn đề. Chính vì vậy, để áp dụng phương pháp 6 chiếc mũ tư duy, bạn cần thực hiện theo trình tự nhất định để có thể nhìn nhận sự việc một cách toàn diện. Cách thực hiện như sau:
- Bước 1: Áp dụng cách tư duy mũ trắng, bạn chỉ đưa ra các ý kiến, nhận định dựa trên dữ kiện, thông tin, bằng chứng xác thực. Điều này nhằm loại bỏ tất cả các thành kiến, tranh cãi và chỉ nhìn vào dữ liệu thực tế thu nhận được.
- Bước 2: Sử dụng tư duy mũ xanh lá cây để đề xuất các hướng giải quyết sáng tạo.
- Bước 3: Tiến hành nhận định giá trị của các ý kiến mũ xanh lá cây đồng thời dùng mũ vàng để đưa ra các danh mục lợi ích có thể nhận được. Sau đó, dùng mũ đen để đề cập đến đánh giá và lưu ý những vấn đề có thể gặp phải trong vấn đề triển khai.
- Bước 4: Dùng mũ đỏ để đưa ra các phản ứng tự nhiên, cảm giác, cảm xúc khi nghe về vấn đề và cách giải quyết mà không cần luận giải.
- Bước 5: Dùng tư duy mũ xanh da trời để nhìn nhận vấn đề một cách toàn diện, tổng kết để đưa ra lựa chọn xác đáng nhất.
Có thể thấy, phương pháp 6 chiếc mũ tư duy đã mở ra một hướng mới để thay đổi cách suy nghĩ, nhìn nhận vấn đề cũng như đưa ra cách giải quyết toàn vẹn cho từng tình huống riêng biệt. Đây là một trong những phương pháp rất cần thiết, giúp bạn có cái nhìn đa chiều trong cả công việc lẫn cuộc sống.
