Chinh phục 5 cấp bậc của tư duy phản biện

Tư duy phản biện là một trong những kỹ năng được đề cao trong cả cuộc sống và công việc, giúp bạn nâng cao hiệu quả đàm phán, thương lượng và phân tích vấn đề. Những cá nhân có tư duy phản biện thường có quan điểm cá nhân nổi bật và được đánh giá cao trong tập thể. Do đó, hãy cùng Where S tìm hiểu và chinh phục 5 cấp bậc của tư duy phản biện trong bài viết sau đây!

Phân biệt phản biện và chê bai

Phản biện được hiểu đơn giản là tiếp cận các tình huống từ nhiều góc nhìn khác nhau, từ đó dùng tiêu chuẩn khách quan để đánh giá sự vật hoặc vấn đề. Phản biện với mục đích làm sáng tỏ và khẳng định lại tính chính xác của nó. Người có tư duy phản biện cao sẽ biết đánh giá góc nhìn của mình và cả góc nhìn đối lập một cách công bằng, khách quan.

Ngược lại, nếu bạn luôn cho ý kiến của mình là đúng, người khác sai thì đó là chê bai. Người chê bai thường sẽ có mục tiêu thắng thua, mang tính cảm xúc, các lập luận đưa ra chứa nhiều ngụy biện và có sự tranh cãi.

Chinh phục 5 cấp bậc của tư duy phản biện

>> Xem thêm:

  • Tư duy trái ngược là gì? Top 3 cuốn sách giúp bạn phát triển tư duy trái ngược hiệu quả
  • Các loại tư duy chính giúp bạn phát triển kỹ năng đột phá trong công việc và cuộc sống

5 cấp bậc của tư duy phản biện không phải ai cũng biết

Cấp 1: Nghĩ và nói rõ ràng

Đây là cấp bậc đơn giản nhất, bạn cần nói và nghĩ một cách rõ ràng, mạch lạc, có thông điệp cụ thể. Hãy rèn luyện cho bản thân kỹ năng nắm bắt chủ đề và nêu ý kiến, phát biểu cụ thể, rõ ràng. Điều này sẽ giúp bạn ứng dụng tốt khả năng trình bày, phản biện trong cả học tập và công việc. 

Cấp 2: Nghĩ và nói có logics

Những người thuộc cấp 2 có khả năng nói rõ ràng và có cấu trúc cụ thể. Ví dụ: Theo quan điểm của em về chủ đề A như sau, với quan điểm này, em đưa ra 3 ý kiến để giải thích và bảo vệ lập luận này. Với cấp 2, ý kiến phản biện của bạn sẽ xúc tích, ngắn gọn và thuyết phục người nghe hơn.

Cấp 3: Khả năng tranh luận cơ bản – nhận diện ngụy biện

Đây là cấp độ tranh luận cơ bản. Tại đây, bạn ít nhất cần phải nhận diện được 2 điều là tranh luận là gì và nhận diện các loại ngụy biện. Ngoài ra, bạn cần hiểu được 3 thành phần cơ bản ARE, bao gồm:

  • Mệnh đề tranh luận (Argument).
  • Lập luận (Reasoning).
  • Bằng chứng (Evidences).

Hầu như các bạn thường thiếu 1 đến 2 điểm trong 3 thành phần trên. Phổ biến hiện nay là không phát biểu được mệnh đề tranh luận (tên của ý chính) và không có lập luận cụ thể. Thường mọi người nói dựa trên cảm giác, suy nghĩ và ít khi có bằng chứng khách quan hoặc số liệu đi kèm. 

>> 4 Cách rèn luyện kỹ năng tranh biện hiệu quả

Cấp 4: Tranh luận hiệu quả

Cấp 4 là những người có khả năng tranh luận hiệu quả, hiểu được các giả thuyết ẩn, nhận diện được các thành phần và các tiêu chuẩn của tư duy phản biện. 

Ví dụ: Hiểu được hiểu được giả định ngầm bên dưới 1 tuyên bố như đánh thuế không ảnh hưởng đến người nghèo. Thì giả định ngầm ở đây có thể là thu tiền của người giàu vì đây là tài sản bóc lột hay phi pháp? Chưa nói đến giả định ngầm này đúng hay sai vì ở cấp độ này, bạn chỉ cần nhận diện được nó đã rất ưu việt. 

Cấp 5: Thực hành 

Thực hành tư duy phản biện thường xuyên trong nhiều lĩnh vực cuộc sống sẽ giúp bạn phát triển hơn kỹ năng này. Đồng thời thể hiện rõ các thành phần của phẩm chất trí tuệ như kiếm tốn, chính trực, công bằng, cảm thông.

>> Tổng hợp 8 cuốn sách hay về tư duy giúp bạn có cuộc sống tốt đẹp hơn

5 cấp bậc của tư duy phản biện

10 tiêu chuẩn của tư duy phản biện cần nắm rõ

Cùng tìm hiểu và rèn luyện 10 tiêu chuẩn quan trọng và phổ biến được sử dụng trong mọi mặt của đời sống để có thể áp dụng một cách linh hoạt và hiệu quả. 

Tiêu chuẩn 1: Ý nghĩa, quan trọng

Với tiêu chuẩn này, chúng ta sẽ xét mức độ quan trọng của vấn đề đang bàn luận rằng nó có trọng tâm hay không. Các câu hỏi sau đây sẽ giúp bạn kiểm tra tiêu chuẩn này:  

  • Đây có phải là vấn đề quan trọng nhất cần bàn luận không?
  • Đây có phải là ý tưởng trung tâm cần tập trung vào không?
  • Những sự kiện nào là quan trọng nhất?

Tiêu chuẩn 2: Liên quan

Bạn sẽ biết được vấn đề đang thảo luận, giải quyết có liên quan đến câu hỏi cần trả lời không. Từ đó chọn đúng nội dung cần làm, vấn đề cần tập trung. Các câu hỏi giúp bạn kiểm tra như:

  • Điều đó có liên quan gì đến vấn đề đang thảo luận hay không?
  • Điều đó liên quan gì đến câu hỏi đặt ra?
  • Điều đó sẽ giúp được gì cho chúng ta trong vấn đề này?

Tiêu chuẩn 3: Rõ ràng

Nói và giải thích rõ những nội dung, chủ đề chưa được giải quyết. Các câu hỏi sử dụng như:

  • Bạn có thể nói rõ và chi tiết hơn không?
  • Bạn có thể cho 1 ví dụ cụ thể hay không?
  • Bạn có thể minh họa hay dẫn chứng cho điều bạn muốn nói?

>> 5 Phương pháp/cách rèn luyện tư duy logic cho trẻ hiệu quả

Tiêu chuẩn 4: Đúng đắn

Làm sao để biết được thông tin này có đúng không? Tin tức có chính xác hay không? Đó là nội dung mà tiêu chuẩn này muốn đề cập đến. Vì vậy nguồn trích dẫn sẽ là cơ sở giúp bạn biết được có đạt tiêu chuẩn hay không. 

  • Làm sao để kiểm tra được điều đó?
  • Làm sao chúng ta biết được điều này là đúng?
  • Làm sao chúng ta có thể kiểm nghiệm được chuyện đó?

Tiêu chuẩn 5: Chính xác

Một trong những lỗi mà chúng ta hay gặp phải là sự mơ hồ. Các vấn đề cần có sự cụ thể, chính xác thì mới có thể giải quyết hiệu quả và nhanh chóng. Các câu hỏi ở tiêu chuẩn này như sau: 

  • Bạn có thể nói rõ ràng và cụ thể hơn không?
  • Bạn có thể đưa ra thông tin chi tiết hơn không?
  • Bạn có thể đề cập vấn đề chính xác hơn không?
Tư duy phản biện

Tiêu chuẩn 6: Tính hệ thống (trọn vẹn)

Trong tiêu chuẩn này yêu cầu chúng ta cần xem xét đầy đủ những thành phần, mối tương quan giữa các thành phần của hiện tượng, sự vật để có góc nhìn toàn diện nhất. 

  • Bạn đã xem xét tất cả các thành phần của vấn đề cần giải quyết chưa?
  • Bạn đã xem xét sự tương quan giữa các thành phần hay chưa?
  • Bạn đã xem xét các vấn đề trong hệ thống toàn diện của vấn đề đó chưa?

>> Phương pháp 6 chiếc mũ tư duy giúp bạn thành công hơn

Tiêu chuẩn 7: Chiều sâu

Mỗi một vấn đề sẽ luôn tồn tại phần nổi và phần chìm, thường chúng ta thấy rõ phần nổi mà quên đi phần chìm bên dưới. Ở tiêu chuẩn này, bạn cần đánh giá và hiểu vấn đề ở những điều có thể bỏ quên.

  • Điều gì làm vấn đề này trở nên khó?
  • Những điều phức tạp của vấn đề này là gì?
  • Những khó khăn nào cần xử lý?

Tiêu chuẩn 8: Chiều rộng

Tiêu chuẩn 8 nhắc chúng ta cần nhìn vấn đề ở nhiều góc độ khác nhau, bao gồm cả góc đối lập. Các câu hỏi cần giải đáp chẳng hạn như:

  • Cần xem xét những vấn đề nào khác nữa không?
  • Cần xem xét theo góc nhìn nào khác nữa không?
  • Những góc nhìn đối lập nào chưa được nhìn nhận?
  • Có cần nhìn vấn đề những cách khác không?

Tiêu chuẩn 9: Logic

Tiêu chuẩn này yêu cầu bạn xem xét tính kết nối, liên kết giữa các chủ đề, sự vật, sự việt và nội dung, nguyên nhân,…

  • Các vấn đề này có ý nghĩa không?
  • Đoạn đầu với đoạn cuối có phù hợp với nhau không?
  • Những thông tin đưa ra có dẫn chứng cụ thể không?
  • C tồn tại ngụy biện nào trong lập luận hay không?

Tiêu chuẩn 10: Công bằng

Chúng ta có những thành kiến hay thiên vị nào trong các góc nhìn không và ta nên đặt quyền lợi mình hay nội hàm của tiêu chuẩn này lên trên. 

  • Bạn có sự tư lợi nào trong vấn đề này không?
  • Bạn có trình bày vấn đề một cách trung thực, khách quan các quan điểm của người khác?

>> 5 Phương pháp rèn luyện tư duy phân tích hiệu quả

Cấp bậc của tư duy phản biện

5 rào cản của tư duy phản biện và cách khắc phục hiệu quả 

Chúng ta luôn gặp mâu thuẫn giữa cảm xúc và tư duy, mong muốn và hiện thực, quyền lợi của người khác và bản thân, sai và đúng, bản năng và lý trí. Chính những mâu thuẫn này đã gây ra các rào cản làm hạn chế năng lực tư duy phản biện là năng lực suy nghĩ rõ ràng, thấu đáo và tập trung của bạn. Ta có thể nhận diện một số các rào cản để giúp cải thiện chất lượng tư duy ba gồm:  

  • Người luôn cho ý kiến của mình là đúng, những người khác là sai.  
  • Người luôn đi theo xu hướng của đám đông, không có lập trường cá nhân. 
  • Không tự kiểm chứng niềm tin của mình đối với các dữ liệu, thông tin. 
  • Người chỉ mong muốn các vấn đề diễn ra theo ý muốn của mình. 
  • Người luôn theo quan điểm tương đối, mọi việc luôn tùy thuộc vào ý kiến của mỗi người, mỗi nền văn hóa. 
  • Người vơ đũa cả nắm, khái quát tuyệt đối.

>> Tư duy tích cực thay đổi cuộc sống của bạn như thế nào?

Ngày nay, với sự phát triển của trí tuệ và công nghệ, tư duy là một kỹ năng không thể thiếu giúp bạn trở nên tiềm năng hơn. Hy vọng với những thông tin trên sẽ giúp bạn hiểu hơn về tư duy bản biện và vận dụng một cách hiệu quả phục vụ cho công việc và cuộc sống. 

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *